Warto poznać podstawy trójkąta ekspozycji, żeby zacząć stawiać pierwsze kroki w fotografii. Przede wszystkim powinieneś wiedzieć, że ekspozycja zdjęcia określa jak jasny lub ciemny będzie obraz przechwycony przez aparat. Możesz mi wierzyć lub nie, ale decydują o tym tylko trzy ustawienia w Twoim aparacie: przysłona, ISO oraz czas otwarcia migawki – razem tworzą trójkąt ekspozycji.
Może Tobie również zdarza się patrzeć na zdjęcia innych i mieć poczucie, że z Twoje wyglądają zupełnie inaczej. Są jakieś takie mniej wyraziste, jest na nich dużo szumów. Odnosisz wrażenie, że są po prostu gorsze. W rezultacie możesz poczuć się skonfundowany. Ja osobiście na samym początku swojej przygody z fotografią zmagałem się z tym problemem, czułem, że moje zdjęcia są złe, a całą winę zwalałem na to, że mam zły sprzęt.
Gorszy niż profesjonalni fotografowie i dopóki go nie zmienię – nie będę w stanie robić lepszych zdjęć. Tak, niewątpliwie sprzęt jest ważny, ale dziś już wiem, że dobry fotograf będzie w stanie zrobić lepsze zdjęcie tanim sprzętem, niż osoba z najdroższym sprzętem bez znajomości zależności między poszczególnymi parametrami ekspozycji.
Przeczytasz tutaj o
Definicja trójkąta ekspozycji
Do wyjaśnienia posłużę się przykładem, który mi osobiście pomógł na początku przygody z fotografią pojąć podstawy trójkąta ekspozycji. Osiągnięcie prawidłowej ekspozycji może przypominać zbieranie kropli deszczu do wiadra. Mimo iż nie możesz kontrolować tempa opadów deszczu to masz wpływ na trzy inne czynniki:
- Szerokość wiadra – wartość przysłony
- Czas pozostawienia go na deszczu – czas naświetlania
- Ilość deszczu którą chcesz zebrać – wartość ISO
Podczas opadów, musisz upewnić się, że nie zbierasz było wody (niedoświetlone zdjęcie), albo też zbyt dużo wody (prześwietlone zdjęcie). Oczywiście kluczem jest wybranie jednej z wielu kombinacji szerokości, czasu oraz ilości które pozwolą to osiągnąć. Na przykład przy zebraniu tej samej ilości wody może minąć mniej czasu jeśli postawisz szersze wiadro. Z drugiej strony, jeśli podstawisz wąskie naczynie przez ten sam czas opadów zbierzesz mniejszą ilość wody.
Trójkąt ekspozycji w fotografii podstawy
Głównym celem właściwej ekspozycji zdjęcia jest uchwycenie obrazu o określonej jasności. W związku z tym musimy wpuścić odpowiednią ilość światła padającego na matrycę. Kiedy zdjęcie jest prawidłowo naświetlone uchwycisz wszystkie szczegóły świateł i cieni. Kiedy zdjęcie będzie jaśniejsze niż być powinno, oznacza to że matryca jest naświetlana zbyt długo, taki efekt nazywany jest ’prześwietleniem’. W takich sytuacjach mówimy również, że na fotografii mamy ’przepalone światła’ lub ’wypalone światła’ Natomiast jeśli fotograf wpuszcza na matrycę mniej światła, nazywamy to 'niedoświetleniem’. Mówimy wtedy, że ’straciliśmy detale w ceniach’ , lub w czerni.
W obu tych przypadkach oznacza to, że nie mamy zapisanych informacji w poszczególnych partiach obrazu
- przy zdjęciu prześwietlonym – nie mamy zapisanych informacji w jasnych partiach obrazu
- przy zdjęciu niedoświetlonym – nie mamy zapisanych informacji w ciemnych partiach obrazu
Podsumowując, aby zdjęcia nie poszły od razu do kosza ważne jest dobranie odpowiednich parametrów zdjęcia, czyli elementów trójkąta ekspozycji
Czas naświetlania
Czas naświetlania określa się również jako szybkość migawki. Reasumując jest to czas w którym migawka w aparacie jest otwarta. Im dłuższy czas otwarcia tym więcej światła dostaje się na matrycę aparatu co za tym idzie wydłużając szybkość migawki otrzymamy jaśniejsze zdjęcia. W przeciwieństwie do długiego czasu naświetlania możemy zmienić nasze parametry na krótki czas naświetlania wpuszczając mniej światła.
Parametr czasu naświetlania określa się jako części sekundy np:
- 1/100 jedna setna sekundy
- 1/50 jedna pięćdziesiąta sekundy
- 1” jedna sekunda
Czas otwarcia migawki dzielimy na długi oraz krótki
Krótka ekspozycja
Jak wspomniałem powyżej szybkość migawki mierzona jest w ułamkach sekundy. Im wyższej klasy aparat tym szybsze parametry migawki możemy ustawić. Wysokiej klasy aparaty fotograficzne pozwalają na czas 1/8000 sekundy. Jest to bardzo przydatne kiedy chcemy fotografować bardzo dynamiczne akcję i zamrozić ruch w fotografii . Np kiedy fotografujemy wyścigi samochodowe, sport, czy ptaki podczas lotu. Szybka ekspozycja wiąże się z tym że nasze fotografię wyjdą nieporuszone. Im krótsze otwarcie migawki- tym mniej naświetlone będzie nasze zdjęcie.
Kilka sugerowanych czasów otwarcia migawki do zamrożenia ruchu różnych obiektów:
- Osoba idąca normalnym tempem: 1/125-1/150 sekund
- Osoba biegnąca: 1/500-1/1000 sekund
- Biegnące zwierzę: 1/500-1/2000 sekund
- Ptak w locie: 1/800-1/2000 sekund
- Poruszający się pojazd: 1/500-1/8000 sekund
Długa ekspozycja
Szybkość migawki może jednak trwać znacznie dłużej, w większości aparatów możemy ustawiać ją do 30 sekund. Oznacza to, że przez 30 sekund światło będzie padać na matrycę. Krótkiego czasu naświetlania używa się wtedy, gdy np chcemy rozmyć ruch w tle. Bardzo lubię używać krótkich czasów kiedy fotografuję poruszające się obiekty, skupiam na nich ostrość i wykonując zdjęcie wykonuje ruch razem z ich ruchem. Dzięki temu mój obiekt pozostaje ostry, a tło rozmyte. To bardzo fajna technika! Sprawdź koniecznie jak zrobić zdjęcie w ruchu z rozmytym tłem.
Długi czas naświetlania ma oczywiście wpływ na jasność zdjęcia, im zdjęcie naświetla się dłużej tym będzie jaśniejsze.
Godne uwagi jest to, że przy długim naświetlaniu musimy pamiętać, aby ustawić nasz sprzęt na statywie. Zdjęcia poniżej 1/100 robione z ręki mogą wyjść poruszone, niewyraźne.
Kilka sytuacji do wykorzystania długiej ekspozycji - trójkąt ekspozycji podstawy
1. Uzyskaj gładki wygląd wody, pokaż jej ruch
Bardzo popularny sposób na pokazanie poruszającej się wody. Przy długim naświetlaniu woda wygląda na nieruchomą lub zamrożoną. Możemy to zrobić z rzekami, jeziorami itp. Dzięki temu woda w scenie będzie mniej rozpraszająca, gdyż woda nie będzie się w niej poruszać.
2. Fotografia nocnego nieba
Zdjęcia nocne wykonuje się z długim czasem naświetlania. Świetnie sprawdza się to przy zdjęciach gwiazd, ustawiamy naszą czułość na iso 100 i czas na naświetlania na kilka minut.
3. Zamrażanie chmur
Bardzo często zdjęcia architektury wykonywane są przy długich naświetlaniach ponieważ rozmyte chmury tworzą wspaniały efekt. Zdjęcie nabiera zupełnie nowego wymiaru i wydaje się, że fotografowany obiekt jest jakby zagubiony w czasie. Dzięki rozmyciu nieba wydaje się, że obiekt jest głównym tematem na zdjęciu i pozbywa się niechcianych elementów na zdjęciu które mogą powodować rozproszenia.
Długie naświetlanie można wykonywać nawet przez kilka godzin. Służy do tego specjalnie ustawione, najczęściej oznaczone literą B w naszym sprzęcie fotograficznym. Ten tryb sprawia, że nasza migawka pozostaje otwarta, dopóki osoba jej nie zatrzyma. W takich sytuacjach oczywiście najlepiej jest stosować wyzwalacz, aby przez cały czas nie trzymać palca na przycisku migawki. Ręczne zatrzymanie przy użyciu palca mogłoby spowodować poruszenie na zdjęciu i niechciane rozmycie.
Wartość przysłony
Zadaniem przysłony w obiektywie jest określenie jak duży jest otwór wpuszczający światło. Wartość przysłony wyraża się w stopniach. Niewątpliwie muszę tutaj dodać, że wartości F-stopy mogą wprawić nas w zakłopotanie, ponieważ są sprzeczne z naszą intuicją, ponieważ im większa wartość przysłony (liczby F) tym mniejszy jest otwór. Np przysłona f/2.8 wpuszcza na matrycę dwa razy więcej światła niż przysłona f4.
Otwór przysłony ma również wpływ na głębie ostrości. Odpowiada ona za to która część kadru będzie ostra. Większe otwory pozwalają ustawić płytszą głębie ostrości, podczas gdy mniejsze otwory sprawiają, że obraz jest bardziej ostry. Wartość przysłony odpowiada również za rozmyte tło.
Czułość ISO
Czułość ISO w apracie pozwala ustawić czułość matrycy na światło. Podsumowując jeśli chodzi o jakość zdjęcia, niska wartość ISO oznacza tyle, że obraz będzie ciemniejsze. Niskie ISO to też mniejsza ilość szumów na zdjęciu (ziarna). Im wyższa wartość ISO tym zdjęcie będzie bardziej zaszumione.
Jak uzyskać poprawną ekspozycję w aparacie?
Trójkąt ekspozycji to pojęcie opisujące ustawienie 3 parametrów trójkąta ekspozycji. Podczas fotografowania możemy użyć pomiaru światła w naszym sprzęcie, aby uzsykać prawidłowe ustawienie parametów ekspozycji. Sprzęt sam mierzy jak dużo jest światła i na tej podstawie ustawia odpowiednie parametry które chcemy uzyskać.
Pomiar ekspozycji w aparacie
Istnieją trzy podstawowe sposoby pomiaru światła
Tryb punktowy jest bardzo szczegółowy, ale też najtrudniejszy w użyciu ponieważ ustawiamy go sami na wybranym punkcie i musimy być świadomi tego co chcemy wyeksponować. W tym przypadku sprzęt mierzy natężenie światła tylko na kilku procentach naszego kadru. Pozostała część kadru może być więc niedoświetlona. Tryb punktowy przeznaczony jest raczej dla zaawansowanych fotografów.
Tryb matrycowy Jest to najczęściej używany tryb pomiaru. Sprzęt mierzy światło na całej wielkości kadru następnie wykorzystując specjalne algorytmy które pozwalają odpowiednio ustawić tak, aby oświetlić scenę w równomierny sposób. Ten tryb pomiaru sprawdza się większości przypadków, ale nie zawsze. Najlepiej działa przy równomiernie oświetlonych scenach.
Tryb centralnie ważony Jest trochę podobny do matrycowego, ale pozwala lepiej ustawić światło w niektórych przypadkach. Tutaj sprzęt też mierzy natężenie światła całego kadru, ale dodatkowo w jego środkowej części pomiar jest lepszy. Co za tym idzie, gdy chcemy by pomiar w środkowej części kadru był dobrze wyeksponowany (np. fotografowana osoba). Dlatego ten tryb bardzo dobrze sprawdza się w przypadku portretów.
Trójkąt ekspozycji podstawy - Podsumowanie
Trójkąt ekspozycji to pojęcie opisujące zależność między ISO, czasem naświetlania oraz przysłony. Mam nadzieję, że udało mi się skrócić czas Twojej drogi do opanowania tej wiedzy i pomoże Ci ona robić lepsze zdjęcia, chociaż by z wakacji. Wartość przysłony i czułość są bardzo od siebie zależne. By robić dobre, ostre zdjęcia zawsze zwracaj uwagę na warunki oświetleniowe. Jeśli jest ciemno ustaw wyższe iso w aparacie lub zwiększ długość naświetlania. Odpowiednią wartość ekspozycji można rozpoznawać dzięki umiejętności czytania histogramu, ale o tym w osobnym artykule.
